Birinci Dünya Savaşında Yemen
İmam Yahya, İngilizlerin bir gün Aden üssünden hareketle Yemen'e saldırabileceklerini hesaba katarak, savaşta Türklerin galibiyetini daha ehven-i şer görmekteydi.
Birinci Dünya savaşının başında İngilizler, Güney Yemen'i ele geçirdikten sonra Kızıl Deniz'e ardından da Akdeniz'e açılan ticaret yollarını kendi kontrolü altına aldı.
1916 sınır tacizleriyle geçti, İngilizler para ve aleyhte propaganda ile Arap kabilelerini kazanmaya çalışmışlarsa da, mevcut durumu Osmanlıların aleyhine bozmak mümkün olmayacaktı,
Birinci Dünya savaşının başında İngilizler, Güney Yemen'i ele geçirdikten sonra Kızıl Deniz'e ardından da Akdeniz'e açılan ticaret yollarını kendi kontrolü altına aldı.
1916 sınır tacizleriyle geçti, İngilizler para ve aleyhte propaganda ile Arap kabilelerini kazanmaya çalışmışlarsa da, mevcut durumu Osmanlıların aleyhine bozmak mümkün olmayacaktı,
Yemen Türküsündeki; Taiz, Sana, Huş ve Diğer Bölgeler (2)
Bir zamanların Osmanlı Karargah merkezi Taiz'da Yemen savaşları ile ilgili araştırmalara devam ediyoruzYemen Türküsündeki; Taiz, Sana, Huş ve Diğer Bölgeleri gezerken hüzünlenmemek elde değil Yemen çölleri yüzbinlerce mehmetçiği yuttuYemen Türk mezarlığı Yemen'e dair hatıraları yaşlı insanlardan dinlerken göz yaşlarımızı tutamıyoruz İnsan nasıl duygulanmasınki, Yemen türküsünün “Burası Muştur” daki Muş'un Muş mu Huş mu tartışmalırı yapıla dursun: Huş denilen mevkinin bulunduğu Yemendeyiz yolu yokuştu ve gidinin geriye dönmediğinin, dönmeyeceğinin en büyük şahidinin bu bölgeler yapıyordu ve biz, gönül tellerimizi titreten, Yemen Türküsündeki; Taiz,Sana, Huş ve Diğer Bölgeleri geziyoruz,
Mehmetçik Sana ve Tehame çöllerinde
Osmanlı askerleri, Tehame çölünü 3 günde geçebildi Çöl biter bitmez geçilmez dağlar başlıyordu Sana'a'ya ulaşmak için de 3 gün dağ yolculuğu yapmak gerekiyordu Dere tepe dağ yolculuğu, sıcak çölden sonra değişen hava sıcaklığıyla daha da bir çekilmez oluyordu Ama Sana'ya ulaşmak için binlerce metre yükseltiler aşılacaktır Mikroplu suları dağ eteklerinde farkında olmadan içen Mehmetçikler dağ yolculuğu başlayınca kendini salgın hastalıkların pençesinde buldu Tedavi edilebilenler yolculuğa devam eder ama binlercesi için dağların Yamaçları Türkler Mezarlığı oldu,
* Yemen Savaşı Komutanlarından Ahmet İzzet Paşa anlatıyor
Ahmet İzzet Paşa'nın hatıratında şöyle yazar; "Beşince ordudan tertip edilen kuvvet, Adana'dan Halilürrahman'a kadar muhtelif yer ve dairelere ait olduklarından bunlar Mersin'den Yafa'ya kadar iskele ve limanlardan kolaylıkla vapurlara bindirilip sevki pek tabii iken tamamı…Hicaz şimendüferi ile Maan'a oradan ağırlıklar için bin zorlukla develer bulunarak beş günlük kara yürüyüşüyle Akabe'ye ve oradan vapurla Hudeyde'ye sevki kararlaştırılır Fakat bu yolculuğun uygulanması ve yerine getirilmesinde o kadar ileriye varılır ki, Adana'dan gelecek taburlar hiç olmazsa vapur ile Mersin'den Beyrut'a ve oradan demiryolu ile Akabe'ye sevklerine de cesaret olunamamıştır. Bu biçare askere kış kıyamette Amanos dağları aşılmak üzere Halep üzerinden Hama'ya kadar on beş konaklık bir mesafe yürüyerek kat ettirilir Dahası var; sonradan tertip edilen altıncı tümene mensup bir tugayın Alasonya ve Katerin'de bulunan taburları da Katerin'de vapura bindirilmeyerek yürüyerek Pendos, Meçve, Cankurtaran karlı dağları aşılmak üzere yine on beş günde aksi yönde Preveze'ye sevk olunarak oradan vapurlara bindirilir Bu surette bir dakikanın bile hesabına ihtiyaç olan bir zamanda en aşağı bir ay kayıp edildiği gibi, soğuk ve yorgunluk yüzünden bir hayli can kaybı da verilir "
* Mehmetçik Yemen Marşı
Harekata katılmış bir Anadolu insanının kaleminden çıkmış bu şiir Yemen savaşlarını net bir şekilde özetliyor:
Haydi şanlı ordumuz
Yemen bizim yurdumuz
Yok mu vatan duygumuz
Marş marş marş ileri
İleridedir şan yeri
Nice yıldır şu Yemen
Millet kanı döküyor
Vatan için can veren
Ana boynu büküyor
Marş marş marş ileri
İleridedir şan yeri
Yeter artık gidelim
Arz-ı satvet edelim
Vatan için ölelim
Marş marş marş ileri
İleridedir şan yeri
Yemen dipsiz bir kuyu olur Mehmetçik için Anadolu'dan oraya giden gelmiyor Bir kısmı yollarda, bir kısmı çöllerde, vadilerde, bir kısmı da isyan eden İmamlarla savaşarak şehit oldu Fakat bilanço korkunçtu Yemen bazılarına göre 300 bin, bazılarına göre 1 milyona yakın Mehmetçiği içine aldı, şehit oldu.
* Gİdenin gelmediği Yaman iller
Yemen, acılı havasını solumuş bir askeri görevlinin dediği gibi Ecza-ı Memalik-i Osmaniye'den yani Osmanlı vatanından bir parça saymış ve asırlarca Türk'ün yüreğinde firaklı bir gurbet ili, halk dilinde "Yaman iller" olarak bilinen Yemen'in illeri Türk mezar tabiriyle anılır olmuş Uzun yıllar Osmanlı "tiryakiler" için "kahve Yemen'den gelir" iken özellikle Meşrutiyet dönemiyle birlikte bölgenin merkezi denetimi uğruna akıtılan kanlar "Yemen" tadındaki kahveyi "kırk yıllık hatırı" kalmayacak ölçüde "acılaştırmış" belki bu yüzdendir ki, son dönemlerinde Osmanlı Yemeni, cepheye evlat yollayanların dilinden düşmeyen ünlü türkünün yansıttığı gibi, bir başka Yemen olarak hatırlana gelmiştir:
Havada bulut yok, bu ne dumandır?
Mahlede ölüm yok, bu ne figandır?Havada bulut yok, bu ne dumandır?
Şu Yemen illeri ne de yamandır?
Ah o Yemen'dir, gülü çemendir,
Giden gelmiyor, acep nedendir?
"Anadolu insanına mezar olan Yemen" teması gerçekten de bu Yemen macerasını yaşayan veya bilenlerin yazdıklarında sıklıkla rastladığımız bir temadır Hüseyin Kamil'in bir anısı şöyle "Yemen çevresinde, Anadolu çocuklarının doldurduğu mezarlıklar, insana ürküntü verecek, gözlerinde akacak yaş bırakmayacak görünüştedir"
Yemen'den gelen kahraman Mehmetçiğe ait bir mektupta şöyle yazar;
"Yemen'e döktüğümüz Türk uşağı,
Dokuz on ordudan olmaz aşağı"
Yemen'e gidip de sağ salim dönemeyenleri konu edinen isimsiz bir türkünün dokunaklı mısraları o günün Anadolu insanı tarafından mırıldanıyordu.
"Mızıka çalındı düğün mü sandın,
Al beyaz bayrağı gelin mi sandın,
Yemen'e gideni gelir mi sandın?"
Yemen savaşları ve garip Yemen şehitleri ile ilgili yazılıp söylenecek çok şey var Ancak bizler bizzat Yemen çöllerindeki şehtlerimizi ziyaret ederek ruhlarını şad etmeye çalışıyoruz,
Yemen savaşlarında kaç şehit vermiştik ?
1918 yılında Mütareke haberi Yemen'e ulaştığında Vali Mahmud Nedim ve Kolordu Komutanı Ahmet Tevfik Paşa, askerin morali bozulmasın diye ilk iş olarak, geciken maaşları mevcut kasadan ödediler Ardından İmam'la görüştüler Yahya prensip olarak kolordunun İngilizlere teslimine karşı çıkmıyor fakat ileride kendisine yönelik muhtemel taarruzlarda kullanmak için birliklerdeki silah ve cephanenin bir kısmını istiyordu.
Bu sıralarda, her iki tarafı da kaygılandıran şaşırtıcı gelişme, Taiz harekat bölge komutanı Ali Sait Paşa'nın şahsi inisiyatifiyle Aden'e giderek İngilizlerle teslim konusunda görüşmesi, daha sonra ise tahakkuk ettirmesiydi Dahası İngilizler Paşa'yı aracı olarak kullanarak Osmanlı askeri varlığının tümüne el koymak peşindeydiler Ne var ki, Ahmet Tevfik Paşa Yemen'i boşaltmada dahi ağırdan alıyordu Sonunda Aralık ayının son günlerinde hem 7 Kolordu, hem de Yahya'nın heyeti, İngilizlerle masaya oturdu Tartışmalar sonuç getirmeyecekti Bu bağlamda, yeni yılın başlarında da bir ayı aşkın süre ile kolordu, İngilizler ve İdris karşısındaki harp içi statüsünü bozmadı.
Bu sıralarda, her iki tarafı da kaygılandıran şaşırtıcı gelişme, Taiz harekat bölge komutanı Ali Sait Paşa'nın şahsi inisiyatifiyle Aden'e giderek İngilizlerle teslim konusunda görüşmesi, daha sonra ise tahakkuk ettirmesiydi Dahası İngilizler Paşa'yı aracı olarak kullanarak Osmanlı askeri varlığının tümüne el koymak peşindeydiler Ne var ki, Ahmet Tevfik Paşa Yemen'i boşaltmada dahi ağırdan alıyordu Sonunda Aralık ayının son günlerinde hem 7 Kolordu, hem de Yahya'nın heyeti, İngilizlerle masaya oturdu Tartışmalar sonuç getirmeyecekti Bu bağlamda, yeni yılın başlarında da bir ayı aşkın süre ile kolordu, İngilizler ve İdris karşısındaki harp içi statüsünü bozmadı.
* Yemende kurulu 7 Kolordu kendini dağıtıyor
Bu arada silahlar İmam'a teslim edildi Bir kısmı da kabilelere satılarak aylardan beri maaşlarını alamayan subay ve erlere maişet olarak dağıtıldı Sonuç olarak 7 Kolordu kendini dağıtmış, bununla beraber, Yemen içlerine nüfuz edemeyen İngilizlere karşı İmam'ın direnişini tahkim etmeyi de son görevi olarak görmüştü Böylelikle Osmanlı Devletinin ağır yenilgisini beraberinde getiren Büyük Savaş'ın sonu, bir bakıma Osmanlı Yemeni'nin de sonu olacak; bölgenin en azından fiilen Yahya'nın idaresinde terk edilişiyle, Osmanlı idaresinin özellikle son dönemi milyonlarca isimsiz vatan evladının hesapsız kanına mal olan Yemen macerası da bir nihayete doğru ulaşmış bulunacaktı
1922 yılından sonra Yemen valisi Mahmud Nedim'in kayda giren belgede Din ve vatan uğruna varını yoğunu, çoluk çocuğunu feda eden, her yoksunluğa ve her türlü sıkıntıya göğsünü gererek bir Türk'e, bir Osmanlı'ya yakışır surette gece ve gündüz demeden görevini yapan askerlerin perişan durumlarını öğreniyoruz
Yemen'den gelen Erkan-ı Harbiye Kaymakamı İzmitî Seyyid Kenan'a belgede İmam'ın iki yüzlü bir oyun oynadığını öğreniyoruz Kabilelere diyordu ki "Ben müslümanım, Türklerden vazgeçmedim, bana itaat ediniz" Türklere diyordu ki: "Ben müslümanım sizden vazgeçmedim, bana yardım ediniz Ordumu takviye ediniz, merkezden bana top, tüfek, para getirilsin" İngilizlere diyor ki; "Ben Türkleri bana olan borçlarına karşı elimde rehine tutuyorum Yarın Kızıldeniz'e tekrar girerlerse ve bana karşı kuvvet sevk ederlerse bu rehineleri keseceğim" diyordu.
1922 yılından sonra Yemen valisi Mahmud Nedim'in kayda giren belgede Din ve vatan uğruna varını yoğunu, çoluk çocuğunu feda eden, her yoksunluğa ve her türlü sıkıntıya göğsünü gererek bir Türk'e, bir Osmanlı'ya yakışır surette gece ve gündüz demeden görevini yapan askerlerin perişan durumlarını öğreniyoruz
Yemen'den gelen Erkan-ı Harbiye Kaymakamı İzmitî Seyyid Kenan'a belgede İmam'ın iki yüzlü bir oyun oynadığını öğreniyoruz Kabilelere diyordu ki "Ben müslümanım, Türklerden vazgeçmedim, bana itaat ediniz" Türklere diyordu ki: "Ben müslümanım sizden vazgeçmedim, bana yardım ediniz Ordumu takviye ediniz, merkezden bana top, tüfek, para getirilsin" İngilizlere diyor ki; "Ben Türkleri bana olan borçlarına karşı elimde rehine tutuyorum Yarın Kızıldeniz'e tekrar girerlerse ve bana karşı kuvvet sevk ederlerse bu rehineleri keseceğim" diyordu.
* Türk Tarihinde Yemen Savaşları?
Yemen'in Birinci Dünya savaşı ve Milli Mücadele ve devamında Türkiye hükümeti açısından bakıldığındı idari anlamda tarihi tamamlanmış görülse de, bu yıllarda da Yemen'de kalan asker ve sivil Osmanlı-Türk unsurlar açısından Yemen ile Türkiye ilişkisi bitmiş değil,
Birinci Dünya savaşından sonra bir çok Türk, Yemen'de kaldı dönmedi Savaşın sona ermesiyle birlikte Rağıp Bey ve burada kalan Osmanlı subayları, yeni devletin hizmetine girdi Bu ülke için büyük hizmetlerde bulundular Yemen mutasarrıfı Rağıp bey Dış işleri bakanlığına kadar yükseldi,
Birinci Dünya savaşından sonra bir çok Türk, Yemen'de kaldı dönmedi Savaşın sona ermesiyle birlikte Rağıp Bey ve burada kalan Osmanlı subayları, yeni devletin hizmetine girdi Bu ülke için büyük hizmetlerde bulundular Yemen mutasarrıfı Rağıp bey Dış işleri bakanlığına kadar yükseldi,
Yemen'de çok sayıda Türk asıllı insan yaşıyor Bunlardan bir kısmı hala Türkçe'yi biliyor Baskı politikası izlenmediği için az da olsa Türkçe bilene rastlanıyor Türk asıllı Yemenliler özellikle "Babul Yemen" yani "Yemen Kapısı" dedikleri eski San'a bölgesinde oturuyor.
Fakat ne acıdır Yüz binlerce şehit verdiğimiz Yemen topraklarda bugün Osmanlı askerlerine ait ne bir şehitliğe, ne anıta ne de bir mezar taşına rastlayabiliyoruz
Fakat ne acıdır Yüz binlerce şehit verdiğimiz Yemen topraklarda bugün Osmanlı askerlerine ait ne bir şehitliğe, ne anıta ne de bir mezar taşına rastlayabiliyoruz
* Birinci dünya savaşının sonuçları
Birinci Dünya Savaşı cephelerinde yüzbinlerce Türk subay ve askeri,Ruslar ve İngilizler başta olmak üzere müttefik devletler tarafından esir edildi Esirlerimiz daha sonra sömürge altında tuttukları bölgelere sürüldü ,Sibiriya, Rusya bölgesi, Hindistan ve Birmanya'yadaki eseri kampları mehmetçiklere toplu mezer oldu Hayatda kalanlar ağır işlerde çalıştırıldı.
Bir kısmı öldürüldü, bir kısmı da hastalanıp şehit oldu Bugün Uzakdoğu ülkelerinde Hindistan ve Birmanya'da onlar adına şehitlikler dikilmiş Hindistan'da yatan esir askerimizin isimleri tespit edilememiş 12 bin Türk askeri esir olarak Burma'ya getirilmiş Günlerce esir kamplarında köle gibi çalıştırılmış Hatta bazı iddialara göre İngilizler Osmanlı askerleri üzerinde kimyasal ilaçlar bile denemiş Esirler arasında çok yüksek rütbeli subaylar da varmış Bunlardan en çok bilineni dönemin Basra Valisi Mustafa Suphi Paşa İngilizler, bu Osmanlı paşasına demiryolu rayı döşetip dur durak bilmeden çalıştırmış,
1914-1921 yılları arasında yaşananlar çok iyi araştırılmalı 1 dünya harbı ile ilgili tarihler yeniden yazılmalı Dünya üzerindeki Türk şehitlikleri ve esir kampları bir bir tesbit edilip kitap,belgesel ve filimleri çekilerek gelecek nesillere anlatılmalı,
Yemen'in Başkenti Sana Yolun'da Hicaz Cephesindeki Şehitlerimizi Düşünüyoruz
Takvimler 2 Mart 2007 Cumartesi yi gösteriyor Bugün Yemen'in Başkenti Sana'ya gideceğiz Taiz-Sana aras?nı Kara yolu yerine Yemendeki zamanı daha çok değerlendirmek için Yemen Hava Yolları'nın iç hat uçuşuile gerçekleştireceğiz.
Bir kısmı öldürüldü, bir kısmı da hastalanıp şehit oldu Bugün Uzakdoğu ülkelerinde Hindistan ve Birmanya'da onlar adına şehitlikler dikilmiş Hindistan'da yatan esir askerimizin isimleri tespit edilememiş 12 bin Türk askeri esir olarak Burma'ya getirilmiş Günlerce esir kamplarında köle gibi çalıştırılmış Hatta bazı iddialara göre İngilizler Osmanlı askerleri üzerinde kimyasal ilaçlar bile denemiş Esirler arasında çok yüksek rütbeli subaylar da varmış Bunlardan en çok bilineni dönemin Basra Valisi Mustafa Suphi Paşa İngilizler, bu Osmanlı paşasına demiryolu rayı döşetip dur durak bilmeden çalıştırmış,
1914-1921 yılları arasında yaşananlar çok iyi araştırılmalı 1 dünya harbı ile ilgili tarihler yeniden yazılmalı Dünya üzerindeki Türk şehitlikleri ve esir kampları bir bir tesbit edilip kitap,belgesel ve filimleri çekilerek gelecek nesillere anlatılmalı,
Yemen'in Başkenti Sana Yolun'da Hicaz Cephesindeki Şehitlerimizi Düşünüyoruz
Takvimler 2 Mart 2007 Cumartesi yi gösteriyor Bugün Yemen'in Başkenti Sana'ya gideceğiz Taiz-Sana aras?nı Kara yolu yerine Yemendeki zamanı daha çok değerlendirmek için Yemen Hava Yolları'nın iç hat uçuşuile gerçekleştireceğiz.
* Çöl fırtınasına yakalanıyoruz
Taiz hava limanına gittiğimizde Hava limanında bizleri bir süpriz bekliyordu Sana'da yaşanan Çöl fırtınası yüzünden bindiğimiz uçaktan inerek 6 saat hava limanın'da beklemek zonunda kalıyoruz Taız havlimanında kaldığım süre içinde Yemen ve Hicaz çephes ile ilgili belgesel notlarımı gözden geçiriyorum.
Öğleden sonra uçağımız Sanaya gitmek üzere Taız havalimanından güçlükle kalkıyor Çöl fırtınası yüzünden görüş mesafesi çok düşük hava çok sıkıcı ve kapalı Uçağın penceresinden bakarken hava'nın kum tanecikleri ile dolu olduğunu görüyorum Çöl fırtınası yüzünden uçağımız zorlanarak uçuyordu Taız-Sana arası uçakla 30 dakika Uçağımız başkent Sana hava limanı içini inişe geçerken ben daha önce hazırladığım belgesel notlarımı okuyordum Hazırladığım notları birlikte okuyalım..
Belgeseli izle
Belgeseli izle
